بسمه تعالی
عصمت ویژگی قدسی است که بدلیل جایگاه خطیر انبیاء (ع) و ائمه اطهار (ع) و به جهت اثبات انطباق کامل قول و فعل ایشان با آنچه مورد نظر و رضایت خداوند متعال است مطرح گردیده است. اما در زمان حاضر و با توجه به ظهور انقلاب اسلامی و قرار گرفتن اهل ایمان و تابعین حضرات چهارده معصوم (ع) در جایگاه حکومت و رهبری امت اسلامی بی مناسبت نیست تا مسئله امکان تحقق عصمت در مسئولیت و عرصه جدیدی که تابعین بدان وارد شده اند، مورد بررسی قرار گیرد.
در ابتدای مطلب لازم است تا تعریفی اجمالی از عصمت ارائه گردد. عموما در تعریف عصمت بیان می شود عصمت تحقق ویژگی در انسان است که او را از ارتکاب گناه و اشتباه مصون می دارد. با توجه به این تعریف عصمت دارای دو قسم است، عصمت از گناه و عصمت از اشتباه. قسم اول معطوف به حوزه نیات و اعمال و قسم دوم معطوف به حوزه شناخت می باشد. اما برای عصمت می توان تعریف موجزتر و کاملتری ارائه نمود. در این تعریف بیان می شود که عصمت عبارت است از توفیق انجام کامل مسئولیت در برابر خداوند متعال. از این تعریف مشخص می شود که عصمت رابطه مستقیمی با مسئولیت هر فرد در آفرینش دارد و با توجه به سطوح مختلف مسئولیت ها، عصمت نیز دارای سطوحی متفاوتی است. همچنین می بایست متوجه این امر بود که هرچند گفته می شود بدلیل جایگاه خطیر نبی و وصی (ع)، عصمت به ایشان اعطا شده است ولی سخن درست تر آن است که گفته شود افراد بر اساس میزان مسئولیت پذیری و توفیق در انجام مسئولیت خود یعنی سطح عصمت به جایگاه های خطیر نظیر نبی و وصی (ع) منصوب شده اند. لذا عصمت ویژگی تحقیقی در وجود انسان است و نه یک ویزگی اضافی و در کنار وجود که فقط از امدادهای بیرونی نشات می گیرد. به هر شکل در این نوشتار هرگاه نامی از عصمت به میان آمده، معنیِ توفیق انجام مسئولیتها و تکالیف هر انسان در برابر خداوند متعال قصد شده است.
همانگونه که ذکر شد در اینجا سخن بر سر اینست که آیا سایر مومنین نیز امکان دست یافتن به عصمت را دارند یا خیر. برای پاسخ به این پرسش این اصل ارائه می گردد که اساسا آفرینش و تربیت انسان توسط خداوند متعال در جهت شکل گیری انسان معصوم بوده است. یعنی شکل گیری موجودی که همواره مسئولیت خود یعنی عبودیت خداوند متعال و طی درجات قرب به خداوند را به درستی به انجام رساند. استدلالِ این مطلب را می توان در آیات متعدد قرآن کریم ملاحظه کرد، آنجا که خداوند در خصوص علت غایی آفرینش و در مورد وضعیت اهل بهشت به تواتر می فرماید که علت غایی آفرینش عبادت اوست و در بهشت جاودان با وجود تداوم انتخاب و اختیار برای انسان، فقط صحت و سلامت روحی و فعلی در جریان است. بدیهی است که این وضعیت بدلیل تحقق شاکله عبودیت محض در اهل بهشت و بواسطه تربیت ایشان توسط خداوند متعال ایجاد شده است. بعبارتی آنچه درعوالم مختلف از جمله دنیا، برزخ و قیامت بر انسان می گذرد تماما بر این مطلب استوار است که افرادی که تمایل به عبودیت خداوند همراه با صحت و سلامت و به عبارتی حیات طیبه دارند ولو اینکه در مقاطعی از حیات خود از مسئولیت های خود تخطی نموده باشند، در نهایت الزامات این حیات طیبه با هدایت و امدادهای خداوند در آنها محقق گردد و با یک سیر منطقی از طریق ارتقاء شناخت حق و مسئولیت پذیری در برابر حق، به معصومین بپیوندند و وارد بهشت جاودان شوند.
با توجه به مطالب فوق مشخص می گردد که حصول به عصمت برای تمامی مومنین و اهل نجات نه تنها ممکن بلکه به عنوان پیش شرط ورود به بهشت جاودان امری لازم است. از سویی چنانچه به این مسئله توجه نمائیم که حضرات چهارده معصوم (ع) به نص صریح روایات بدلیل توجه و مراقبت از وظایف خود در برابر خداوند متعال از بدو خلقت دارای عصمت بوده اند، مشخص می گردد زمان دستیابی به عصمت در مومنین متفاوت و از لحظه خلقت تا لحظه ورود به بهشت جاودان متغیر است و لذا هیچ منعی وجود ندارد که قائل شویم، برای برخی حصول به عصمت در زمانی میان این دو مقطع و در دنیا ممکن باشد. از این رو به صورت کلی منعی برای تعمیم عصمت به غیرِ حضرات چهارده معصوم (ع) در عالم دنیا وجود ندارد. با توجه به این نتیجه گیری، بحث حصول به عصمت در دنیا بحثی مصداقی خواهد بود که می بایست در رابطه با هر فرد به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد.
حال با توجه به رابطه بین مسئولیت و مسئولیت پذیری با عصمت می بایست گفت بر خلاف سخن رایج که ادعا می کند افرادی که وارد حوزه خطیر حکومت می شوند بسبب امکان بالای بروز خطا از عصمت بدورند؛ عصمت را می بایست بیشتر در میان کسانی که در جامعه اسلامی مسئولیت پذیرفته اند و با ظهور شرایطی در آنها از ایشان به حاکمان و مسئولین بحق تعبیر می شود جستجو کرد زیرا در وادی حاکمیت دو خطا در بین مسلمین رایج است. اولین خطا اینست که مومنین وادی حکومت را به حال خود و برای غیر مومنین رها سازند و عملا با توجیهات مختلف نخواهند مسئولیت متجلی ساختن انوار الهی را در جایگاه حکومت که معرف و ظاهر کننده حاکمیت الله بر سراسر هستی است بپذیرند و دوم اینکه حکومت را بدلیل قدرت و امکانات منتج از آن بخواهند و نه انجام مسئولیتهای آن که در این صورت حکومت کردن ایشان به حق نخواهد بود. لذا حاکمانی که از دو خطای فوق مبرا هستند و در ادامه سلسله حکومت الله، نبی اکرم(ص) و ائمه اطهار(ص)، بر مسئولیت الهی خویش در موضوع تجلی انوار الهی در آفاق و انفس واقف گشته و بر اساس موازین شرع مقدس به حکومت رسیده و حکومت می کنند و به صورت کلی هر شخصی که در ذیل حاکمیت اسلام ناب محمدی (ص)، در هر سطحی مسئولیتی را به حق بر عهده می گیرد و این مسئولیت را از ناحیه خداوند متعال می داند، همانگونه که انتظار عمل به مقتضای عصمت از او بیشتر است، در ظن بیشتری به عصمت نیز قرار دارد.
در واقع هر مسئولیت جدید عرصه جدیدی است در وادی عصمت برای مومنین که توسط خداوند متعال برای ایشان گسترده می گردد و در صورت موفقیت در آن به سطح بالاتری از درجات بهشت جاودان و یا همان قرب و عبودت خداوند متعال دست خواهند یافت. حصول به این امر با توجه به مطالب مذکور برای کسانی که به حق در مسئولیت های مختلف در ذیل حاکمیت اسلام ناب محمدی (ص) قرار گرفته اند ممکن و چنانچه تقدم و لزوم عصمت در اعطای مسئولیت های خطیر الهی را متذکر شویم برای رهبر امت محقق می باشد.
الحمد لله رب العالمین
مهدی عرفانی