سه مستحب شاخص جهت نیل به سعادت و قرب بیشتر به خداوند متعال

بسمه تعالی

موضوع سعادت و یا سعادت مند شدن اصلی ­ترین دغدغه ­ای است که هر انسان، در طول حیات خود با آن رو به ­روست و در پی دستیابی به آن زندگی می­کند. در جهان­ بینی الهی که یگانه جهان بینی صحیح و منطبق بر حقیقت هستی است و دریچه نگاه آن به جهان همان دریچه ­ای است که خالق عالم بر روی انسان گشوده است، سعادت با تعابیر مختلفی بیان شده که در این میان ورود به بهشت ملموس ­ترین بیان برای سعادت می­باشد. لذا همان ­گونه که بهشت دارای درجات مختلفی است، سعادت نیز دارای درجاتی خواهد بود که از اولین مرحله سعادت عموماً به نجات تعبیر می­گردد. اما انسان خداجو به جهت این­که درجات بهشت و به عبارتی درجات سعادت متناظر با درجه قرب بنده به خداوند است همواره پس از درخواست نجات، از خداوند درخواست دارد تا به مراحل عالی­ تری از بهشت، سعادت و یا قرب به محبوب خویش نایل گردد. در دین مبین اسلام به جهت حصول این امر پس از اهتمام به انجام واجبات و ترک محرمات دستورات مستحب بسیاری وضع و به انجام آن­ها تاکید شده است که در این­جا قصد بر این است تا در بین تمامی آن­ها، سه مستحب یعنی تلاوت و تدبر در قرآن کریم، زیارت حضرات چهارده معصوم (ع) و اقامه نماز در اول وقت، به­ عنوان سه مستحب شاخص که بیشترین تاثیر در قرب بنده به خداوند متعال را دارند، یاد آوری شوند.

جهت توجیه مطلب باید توجه داشت که افزایش قرب بنده به خداوند ماحصل افزایش ایمان او به خداوند است و چنان­چه برای ایمان سه جزء شناخت حق، پذیرش حق و عمل صالح را قائل شویم، هرگونه اقدامی که به افزایش درجات سه جزء فوق منجر شود به افزایش ایمان و افزایش قرب بنده به خداوند متعال منجر خواهد شد. لازم به ذکر است از آن جا که سه جزء شناخت حق، پذیرش حق و عمل صالح در تعامل با یکدیگر می­باشند و تقویت هریک موجب تقویت دیگری می شود، تمامی اعمال عبادی بر هر سه جزء تاثیر دارند، اما در این­جا تاثیر ویژه مستحبات مذکور بر یکی از سه جزء ایمان، مبنای استدلال ها بوده است به این صورت که عمده ­ترین تاثیر در شناخت حق از طریق تلاوت و تدبر در قرآن کریم و عمده­ ترین تاثیر در پذیرش حق از طریق ارتباط قلبی و زیارت حضرات چهارده معصوم (ع) و عمده ­ترین تاثیر در حوزه اعمال صالح از طریق اهتمام به اقامه نماز در اول وقت دانسته شده است.

در استدلال جزء اول می­بایست به این نکته توجه داشت که انسان در بدو حیات بواسطه اینکه به وابستگی وجود خود به وجودی دیگر آگاهی دارد از خداوند متعال و حق شناخت اجمالی داشته اما چون از کم و کیف این وابستگی و از آن کسی که وجودش به او وابسته است شناخت کاملی ندارد، همواره تفصیل و افزایش این شناخت برای او یک نیاز و درعین حال مهیج و لذت بخش بوده و ابهام در این خصوص برایش رنج آور و طاقت فرسا است و در این حال چه کسی بهتر از خداوند متعال می تواند به این نیاز انسان پاسخ دهد. در این راستا و به جهت ارائه پاسخ به این اصلی ترین نیاز انسان و ارائه یک جهان­ بینی صحیح و مطابق با واقعیت هستی، قرآن کریم از سوی خداوند متعال نازل شده است. در قرآن کریم خداوند به توصیف از خود، جهان، انسان، زندگی و هرآن­چه در سعادت انسان و قرب به خود موثر است پرداخته و از طریق دعوت به تدبر در قرآن و آیات آفرینش، انسان را به شناخت دقیق از حق هدایت نموده است. از سویی در قرآن کریم به صراحت بیان شده است که هیچ کلام و مطلبی هم­تراز با قرآن کریم نمی­تواند از سوی بشر انشاء و ایجاد گردد. لذا طبیعی است که قائل شویم جهت شناخت خداوند متعال و حق، هیچ اقدامی به میزان تلاوت و تدبر در قرآن کریم نمی­تواند موثر واقع شود.

در استدلال جزء دوم یعنی اعتقاد به تاثیر عمده ارتباط قلبی و زیارت حضرات چهارده معصوم (ع) در پذیرش حق به این نکته اکتفا می­شود که ساختار وجودی انسان به گونه ­ای است که آن­گاه که از سوی خداوند پذیرش حقِ ولایت برخی انسان ها بر برخی دیگر به میان می­آید، میزان پذیرش حق و احیانا میزان عنادها نمایان ­تر می­گردد. عده بسیاری از انسان­ها ولایت الله را بر خود ابراز کرده اند، اما هنگامی­که بحث ولایت انبیاء پیش آمده از پذیرش این حق استنکاف ورزیده­ اند. هم­چنین در بین کسانی که ولایت انبیاء را ابراز کرده اند عده ­ای آن­گاه که حقِ ولایت جانشینان ایشان به میان آمده با این موضوع به مشکل برخورده و عناد و عدم پذیرش خود را عیان نموده ­اند و هکذا. لذا می­بایست اعتقاد داشت که عالی ­ترین درجه پذیرش ولایت و اوامر الهی و اتمام دین، در پذیرش ولایت جانشینان نبی اکرم (ص) یعنی سایر حضرات چهارده معصوم (ع) مستتر است. به­ عبارتی پذیرش ولایت ایشان به معنی پذیرش کامل و تمام اوامر الهی است و عدم پذیرش حق ایشان حاکی از عدم پذیرش کامل ولایت و اوامر الهی و چه ­بسا به معنی دروغین بودن ابراز پذیرش ولایت خداوند نیز باشد. ازجمله رفتارهایی که حاکی از پذیرش ولایت حضرات چهارده معصوم (ع) بوده و علاوه بر این مطلب موجب استحکام رابطه قلبی و ازدیاد محبت ایشان می­گردد، زیارت ایشان از دور و نزدیک است که به صورت­های مختلف ازجمله قرائت زیارت­نامه ­ها و حضور در حرم­ های شریف ایشان متجلی می­گردد. از آن­جا که در این زیارت­نامه ­ها و به­ خصوص زیارت جامعه کبیره علاوه بر حمد و ثنای خداوند و صلوات بر تمام انبیاء و اولیاء خداوند دلایل ولایت ایشان بر مردم و شأن و جایگاه ایشان در نظام آفرینش نیز بیان شده است، تکرار مدام زیارت ایشان باعث تقویت روحیه پذیرش درجه کامل حق یعنی تسری حقِ ولایت الله به ولایت اولیاء خداوند و درنتیجه تقویت روحیه پذیرش حق در انسان می­گردد. همچنین به­ دلیل آن­که ولایت یک رابطه یک­ سویه نیست و عملاً برمبنای دستگیری و هدایت پذیرنده آن نیز بنا شده است، نتایج شگرف و مخصوصی از این ناحیه متوجه زیارت­ کننده حضرات چهارده معصوم (ع) نیز خواهد شد و با توجه به این­که بین آن حضرات (ع) و زیارت­ کننده، سنخیتی از بعد انسانی وجود دارد، این هدایت و دستگیری با سهولت و شیرینی همراه است.

همان­گونه که گفته شد سومین جزء از اجزاء ایمان به خداوند متعال عمل صالح است. عمل صالح درواقع بیان­گر و ظاهر کننده قوت سایر اجزاء ایمان یعنی شناخت و پذیرش حق در وجود انسان است و در دین مبین اسلام اقامه نماز جایگاه ویژه ای در بین اعمال صالح دارد. در متن قرآن کریم، از اقامه نماز به­ عنوان مؤکدترین عمل صالح نام برده شده و در موارد بسیاری هرگاه سخن از ایمان به خداوند متعال و عمل صالح به میان آمده، اقامه نماز به عنوان مصداق آن معرفی شده است. در بیان حضرات چهارده معصوم (ع) و سایر اولیاء خداوند نیز اقامه نماز جایگاه ویژه ای در اوامر و سفارشات ایشان دارد  به گونه­ ای که پذیرش سایر اعمال در گرو پذیرش نماز هر فرد دانسته شده و گویا اقامه نماز، برآیند سایر اعمال انسان است یا در بیانی دیگر، ترک نماز، فاصله میان ایمان و کفر عنوان شده است. حال که به جایگاه رفیع نماز در بین اعمال صالح اشاره شد، طبیعی است که بپذیریم که پس از پذیرش اصل نماز که حاکی از حداقل ایمان قابل قبول بنده به خداوند متعال است، کیفیت اقامه نماز تاثیر اساسی در قرب بنده به خداوند متعال دارد. در کلام اولیاء الهی یکی از شاخصه­های اصلی یک نماز مطلوب و شاید اصلی ترین شاخصه آن، اقامه نماز در اول وقت بیان شده به گونه ­ای که شخصیتی نظیر آیت­ الله بهجت در این مورد نقل به مضمون می­فرماید: «نماز اول وقت تکویناً انسان را به مقامات عالی می­رساند» و ذکر تکویناً در این­جا بسیار پرمعنا و شجاعانه است و به معنی عدم امکان مقرب نشدن به درگاه الهی درصورت تداوم اقامه نماز در اول وقت است.

در این جا لازم به یاد آوری است که آنچه نگاشته شد در واقع بیانگر تلاشهایی است که یک انسان در راستای موفقیت و سعادت بیشتر خویش بر می دارد و چه کسی موفق تر و سعادتمندتر از حضرات چهارده معصوم (ع) در این راه. لذا تبعیت از حضرات ایشان علاوه بر اینکه عالی ترین درجه از درجات پذیرش حقِ الله بر انسان ها است، موجب ایجاد نزدیکی و اتحاد در عقائد و رفتار با ایشان شده و پیمودن مسیر قرب الی الله را برای انسان خدا جو هموارتر می سازد و از سویی امداد های غیبی را بواسطه ایشان نصیب انسان می سازد.

در پایان از خداوند متعال درخواست داریم تا اولا ما را از اصحاب نجات و وارد شوندگان به بهشت خویش قراردهد و ثانیا عاجزانه به درگاهش دست به دعا بر می داریم تا ما را از مقربین خود قرار دهد و به واسطه محبت به اهل بیت (ع)، در این راه از خطاهای ما در گذرد.

الحمدلله رب العالمین

مهدی عرفانی